Osmanlı Belgelerinde Çorlu Serisi Genişliyor

Gelecek nesillere Çorlu'nun tarihi hakkında kaynak olacak eserler ortaya koymak için çalışmalarını yürüten Çorlu Belediyesi, Tarihi Belediye Binasında düzenlediği toplantıyla tanıtımını yaptığı “Osmanlı Belgelerinde Çorlu” eseri ile kamuoyunda büyük ilgi çekmişti.

Ulusal boyutta da takdirle karşılanan çalışmanın ardından “Osmanlı Belgelerinde Çorlu” serisinin yeni sayıları yazarlar tarafından Başkan Baysan’a makamında takdim edildi.

Tamamlanan eserlerin tanıtımında Çorlu Belediye Başkanı Ünal Baysan, Başkan Yardımcısı Ahmet Sarıkurt, 23. Dönem Tekirdağ Milletvekili Prof. Dr. Necip Taylan, Özel Kalem Müdürü Hakan Öztürk, İnşaat Mühendisi Kerem Savaş, Araştırmacı Yazar Süreyya Atilla Sağlamçubukcu, Taner Koltuk ve Nuran Koltuk katıldı.

Eserlerin gelecek nesiller için ışık tutacak değerde olduğunu belirten Başkan Baysan, basımı kısa süre içerisinde tamamlanacak kitapların tanıtımlarının gerçekleştirileceğini ifade ederek, "Sahasında uzman bir ekip ve akademisyenler tarafından araştırma-inceleme sonucu hazırlanan bu kitaplar için nüfus ve temettuat defterleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden dijital olarak temin edilerek defterler içerisinden Müslüman nüfusun tam olarak (yer, lakap, hane, isim ve diğer kayıtlar) tespiti, sayım ve vergi kayıtları ile gayrimüslim nüfusun yer ve lakap olarak belirlenmesi söz konusudur. Osmanlıca olan defter kayıtları yeni Türk harflerine aynen çevrilerek gerekli açıklamaları dipnot olarak kitaba aktarılmıştır. Giriş bölümünde ise genel bir Çorlu tarihçesi ile defterlerde gözüken demografik ve mali yapı istatistikî olarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur" dedi.

Çorlu Belediyesi tarafından yayınlanacak tarih ve kültür serisinin ikinci ve üçüncü kitapları hakkında Araştırmacı Süreyya Atilla Sağlamçubukcu, Nuran Koltuk ve Taner Koltuk tarafından ayrıntılı bilgi verildi.

Yayınlanacak olan eserlerin içerikleri ise şöyle;

Nüfus Defterleri:

Tarihçiler genelde savaşlar, kahramanlıklar ve biyografilere odaklanırlar. Son dönemlerde ise bu tavrın yön değiştirdiği müşahede edilmektedir. Bu duruma paralel olarak toplum ve toplumsal gruplarla ilgili sosyal ve yerel tarih araştırmaları da artmaktadır. Bu artış yeni problemlerle birlikte yeni fırsatları da ortaya çıkarmaktadır. Ortaya çıkan yeni problemler o döneme ait kaynakların keşif ve analizini zorunluluk haline getirmektedir. Kaynak, kapsam ve yöntem genişlemesinin bir sonucu olarak Osmanlı nüfus defterleri, bu konulara ilgi duyanlar için şimdiye kadar hiç kimsenin ulaşamadığı bakir bilgileri içeren heyecan verici malzemeler olarak keşfedilmeyi beklemektedir.

Osmanlı Devleti’nde nüfusa ilişkin kaynaklarla ilgili iki ayrı dönemi tanımlamak mümkündür. Bunlar 15-19. yüzyıl arasını kapsayan dönemle 1830’larda başlayan modern öncesi nüfus sayımı dönemidir. Böyle bir ayırım yapılmasının sebebi bu dönemlere ait kaynakların birbirinden çok farklı olmalarına dayanmaktadır. Bu önemli farklılığı mevcut kaynaklardaki nüfus verilerinin hem toplanma ve yapım amaçlarında hem de kullanım yöntemlerinde görmek mümkündür.

Çalışma konusunu teşkil eden Çorlu Nüfus Defterleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. Merkez mahalleler ve köylere ait nüfus bilgileri bulunmaktadır. Kayıtlı kişilerin yaşları, fiziksel özellikleri, görünümleri, aile lakapları, meslekleri, baba adları, ölüm tarihleri ve defterin ilk tutulduğu tarihten sonra doğum kaydı yapılanların doğum tarihleri mevcuttur. Ayrıca kaydı tutulan mahalden farklı yerlere gidenler veya dışarıdan o bölgeye gelenlerin geldikleri ve gittikleri yerler ile tarihleri de kaydedilmiştir.

Temettuat Defterleri:

            Osmanlı son döneminde başarısızlıkla sonuçlanan mali açıdan muhassılların yapmış oldukları sayımlardan sonra yeni çözüm yolları araştırılmıştır. 1845 yılına kadar geçen sürede, istenilen sonuçların elde edilmemesi üzerine, bulundukları eyaletin sorunları ve bu sorunların giderilmesi için İstanbul’a biri Müslüman diğeri Hristiyan her ilden ikişer temsilci çağrılarak, bilgilerine baş vurulduğu görülmektedir.

            Halk temsilcileri ile devlet görevlileri arasında yapılan görüşmelerin sonucunda vergilerin ağırlığı ve dağılımın adaletsizliği konusu en önemli şikâyet konusu olarak tespit edilmiş ve Tanzimat yönetimi de bu problemi çözmek için 1845’te (H. 1261) özellikle verginin ıslahı için emlâk ve nüfus tahririnin doğru bir şekilde tekrar yapılması ve ülke genelinde denetimi sağlayacak olan imar meclislerinin kurulması kararlarını almıştır. Eyaletlere konuyla ilgili talimatlar ve tahririn usulüne uygun yapılması için tahrir numuneleri gönderilmiştir. Böylece Tanzimat’ın uygulandığı bölgelerde Çorlu’yu da içine alan bu tahrir çalışmaları tamamlanarak, Temettuat Defterleri oluşmuş ve bu defterlerde belirtilen şekillerde vergiler tahsil edilmiştir.

            1840 yılında yapılan sayımlar muhassıllar nezdinde yapıldığı halde; 1845 yılında yapılan sayımlar için merkezden görevli gönderilmemiş ve bu sayımların ilgili mahalle veya köydeki imam ve muhtarlar tarafından, ziraat müdür vekilleri nezaretinde yapılması kararlaştırılmıştır. Gayri müslimlerin bulunduğu mahallerde ise papaz ve kocabaşılar görevlendirilmiştir. Tahrir bittiğinde defterlerin sonu bu kişiler tarafından mühürlenmiştir. Tahriri biten yerlerin defterleri ilgili kişiler tarafından mühürlendikten sonra kaza müdürlerine teslim edilecek, kaza meclisince kontrol edildikten sonra vali ve defterdarlara gönderilmiştir. Defterler buralarda temize çekilmeden ait oldukların kazaların torbalarına konularak Maliye hazinesine gönderilmiştir.

Bu çalışmada Çorlu’ya ait olan 38 Temet­tuat Defteri incelenmiştir. Çalışma esnasında Çorlu’da bulunan mahalle köy veya çiftliklerde yer alan ahali ile yapılan ziraai çalışmalar, hayvan mik­tarları, alınan vergiler ve işçi ücretleri gibi birçok önemli mevzu listeler halinde verilmiş ve açıklanmıştır. Bu defterler içerisinde yer alan Müslim ve Gayrimüslim mahalle ve köyler tek tek belirtilmiştir. Köyler ile bazı çiftliklerin iç içe olmasından dolayı hem köy için hem de çiftlik ayrı sayımlar yapılmıştır. Örneğin 5496 numaralı defterde Ohlas Köyü Gayrimüslim ko­nar-göçerleri sayılırken 5499 numaralı defterde Ohlas Mahallesi Müslüman halkın kayıtları tu­tulmuştur. Bununla birlikte giriş kısmında yer alan tablo da bazı yerleşim yerleri hem Müslim hem de Gayrimüslim olarak işaretlenmiştir. Nüfus Defterlerin de yak­laşık olarak 6100 erkek ve kadın nüfus tahmin edilirken, Temettuat Defterlerine göre ile yakla­şık 6400 civarında erkek ve kadın nüfus tahmin edilmiştir. Çorlu’da tarım ve hayvancılık geliş­miş olduğundan dışarıdan pek çok işçi çalışmak için buraya gelmiştir. Çorlu’da en yaygın meslek doğal olarak ziraatçilik olmuştur. Çalışma es­nasında Çorlu’da bulunan tüm ekilebilir arazi­ler ile ekilmeyen veya nadasa bırakılan araziler belirtilmiştir. Ekilen ürünler tek tek yazılmış ve oranları çıkarılmıştır. Çorlu’daki aile isimleri lis­teler halinde verilmiştir, listeler iki sütün halinde olup soldan başlayıp sağ sütundan devam etmiş­tir. Aile sıralamalarında defter sıra numarası esas alınmıştır.

Bu ça­lışmaların hem Çorlu halkı hem de ülkemiz halkı için kaynak niteliğinde olacak bir eser olmasını temenni ediyoruz.